Pan Wołodyjowski

Po śmierci narzeczonej zrozpaczony Michał Wołodyjowski porzuca służbę żołnierską i wstępuje do zakonu kamedułów.

Jedynie wiekowy pan Zagłoba odmawia uszanowania tej decyzji, tłumacząc młodszym i nie tak przenikliwym przyjaciołom, że Wołodyjowski bardziej żałuje ożenku niż dziewczyny, w związku z czym należy go wywabić z klasztoru i ożenić z kimś innym.

Fortel Zagłoby kończy się sukcesem: po burzliwym narzeczeństwie z Krzysią Drohojowską, Wołodyjowski poślubia Basię Jeziorkowską.

Urocza pani Wołodyjowska udaje się z mężem na placówkę w stanicy kresowej Chreptiów, gdzie Azja Mellechowicz, zaginiony syn tatarskiego wodza Tuhaj-beja, zakochuje się w niej i postanawia odebrać ją mężowi, choćby mu przyszło pół Rzeczpospolitej puścić z dymem.