Zamek kaniowski

Władca zamku w Kaniowie bierze za żonę Orlikę. W dziewczynie kocha się Nebaba, który na wieść o ślubie planuje zemstę na nowożeńcach. Nebabę nawiedza demon Kseni, wskrzeszonej po utopieniu w jeziorze. Bohaterowie żyją na pograniczu życia i śmierci, a demoniczne siły przepowiadają tragiczne wydarzenia.

W obrazach ociekających krwią i szaleństwem Goszczyński zobrazował chłopsko-kozackie wystąpienia, zainspirowane prawdziwą historią koliszczyzny. Po raz pierwszy w literaturze polskiej lud został przedstawiony jako żywiołowa siła, niszcząca świat „panów". Zamek kaniowski Seweryna Goszczyńskiego uznaje się za najważniejsze dzieło polskiego czarnego romantyzmu.